Lopen in de naam van de wetenschap

Ondanks zijn dwarslaesie loopt Werner Witschi aardig wat kilometers af. De drijfveer van de 64-jarige Zwitser: exoskeletten voor mensen met een handicap beter geschikt maken voor dagelijks gebruik. Daarom zal Werner Witschi op de CYBATHLON 2024 van de ETH Zürich wederom aantreden als piloot. Als alles goed gaat met een wereldprimeur.

 

Een losse dakpan, een moment van onoplettendheid, één stap verkeerd – en het leven van Werner Witschi tot dan toe valt in duigen. Tien jaar geleden viel hij tijdens het werk achterover van het dak. Het was zijn laatste stap op eigen benen. Nu zit hij in een rolstoel. "Maar ik leef nog!", zegt hij dankbaar. "En ik was toch dichter bij de dood dan bij het leven." De 64-jarige is vanaf zijn borst neerwaarts verlamd, maar hij heeft een relatief goede stabiliteit in zijn bovenlichaam. "Dat helpt wanneer ik exoskeletten en rolstoelen voor de twee enhanced-teams uitprobeer en ermee train." Werner Witschi is namelijk min of meer topsporter en ondersteunt met zijn inzet het wetenschappelijk onderzoek. Hoe zit dat?

Van dwarslaesiepatiënt tot langeafstandsloper 

Negen jaar geleden, dus slechts korte tijd na zijn val, ontmoette Werner Witschi het team VariLeg op de handicapbeurs in Luzern. Dat team werkte er toen al aan om exoskeletten voor verlamden geschikter te maken voor het dagelijks leven en zocht naar zogenaamde piloten, oftewel patiënten die hun ervaringen inbrengen bij proeven met exoskeletten en rolstoelen. Werner staat open voor alles en was dus meteen enthousiast! Hoewel hij voor de proeven lange reizen van zijn woonplaats Bern naar de training in Zürich moest maken. Het team geeft hoog op over zijn levensmoed: "Werner heeft nooit opgegeven of zich teruggetrokken. Veel mensen in rolstoelen willen zich niet zo graag blootstellen of hebben afgesloten met het leven als voetganger", zegt teamleider Silvia Rohner. "Werner daarentegen is zelfs genetwerkte ambassadeur voor ons team geworden."

Werner Witschi is iemand "die naar buiten durft", zoals hij zelf zegt. Hij blijft maar lopen, plotseling in de naam van de wetenschap: met het exoskelet, kilometers ver, mediageniek op steile bergen als de Pilatus of de Stanserhorn. En hij neemt als piloot en reservepiloot deel aan het sportevenement CYBATHLON, dat om de vier jaar wordt georganiseerd en in 2024 weer zal plaatsvinden. 

 

Nieuwe hoop: lopen en rijden 

Werner Witschi laat dus aan iedereen zien: het kan! Maar ook dat er nog veel werk moet worden verricht om de assistentiesystemen geschikter te maken voor het leven van alledag. "Door de CYBATHLON moet de vooruitgang voor mensen met handicaps worden bespoedigd. Het evenement spoort aan tot het leveren van topprestaties en koppelt de onderzoekers aan patiënten." Toch zijn hier oefeningen en bewegingen gevraagd die hij in het normale leven zo niet zou uitvoeren. Met een exoskelet opstaan vanaf een lage bank, bijvoorbeeld. "Daarvoor alleen al moet je topsporter zijn", weet hij uit ervaring. "In het dagelijks leven koopt hij liever een hoge bank, zodat dat niet nodig is."

Naast het competitieve aspect van de CYBATHLON concentreren de onderzoekers zich sterk op echte problemen die het leven met een handicap met zich mee brengt. Bijvoorbeeld de beperkte mobiliteit. "Als ik een uitstapje wil maken, is dat altijd afhankelijk van hoe ik me ter plaatse met de rolstoel kan redden", legt Werner Witschi uit. "We werken nu aan een oplossing." Concreet werkt het team uit Rapperswil aan een wereldprimeur: het project 'enhanced Hybrid’, waarbij de voordelen van een rolstoel worden gecombineerd met een exoskelet. Net als in een sciencefictionfilm kan de nieuwe 'Transformer’, zoals het voertuig liefdevol wordt genoemd, worden aangepast aan de omstandigheden van de reis. Als er bijvoorbeeld grote afstanden moeten worden afgelegd, rijdt Werner Witschi in de rolstoel. Als er onderweg hindernissen opduiken, zoals een paar traptreden, verandert de stoel in een exoskelet, waarin de passagier kan opstaan en kan lopen. Daarna rolt hij naadloos verder in de stoel. Nog een ander voordeel, aldus de teamleider: "De meeste exoskeletten werken alleen met krukken, waardoor de handen niet vrij zijn. Wij willen het lopen zonder krukken mogelijk maken door de krukken te automatiseren."

Nu is het prototype met zo’n 70 kilogram gewicht nog te zwaar. "Eén zo’n apparaat heeft tien aandrijfunits van maxon. Ze zijn betrouwbaar, robuust, leveren goede prestaties en zijn stil; het zijn de beste motoren die er op de markt te vinden zijn", zegt Silvia Rohner. "Maar wij hopen voor de toekomst dat de technologieën in zijn geheel kleiner en compacter worden." Als alles goed gaat, zal de hybride oplossing in 2024 op de CYBATHLON op de proef worden gesteld. Werner Witschi weet alvast zeker: "De ontwikkeling gaat verder! En ik ben blij voor alle mensen wiens dagelijks leven daardoor een stuk gemakkelijker wordt!"

De enhanced-teams

In december 2015 richtten Florian Hauser als eerste piloot en medewerkers en studenten van de Ostschweizer Fachhochschule (OST) het oorspronkelijke enhanced-team op. Het doel was toen een racerolstoel voor de CYBATHLON van 2016 te ontwikkelen. Nadat het team de gouden medaille in de rolstoel-discipline had gewonnen, werd in 2018 een tweede team opgericht voor de exoskelet-discipline. Sindsdien zijn de twee teams Robility enhanced en VariLeg enhanced een vast bestanddeel van alle grote CYBATHLON-evenementen. Oplossingsideeën voor nieuwe uitdagingen worden meestal uitgewerkt door studenten in verschillende disciplines. Als de tests positief verlopen, worden de oplossingen door medewerkers van de OST in de mobiliteitshulpmiddelen geïntegreerd.

De betrokkenheid van maxon 

maxon producten worden overal gebruikt waar bijzonder hoge eisen worden gesteld, bijvoorbeeld in het dagelijks leven van mensen met handicaps. De motoren, overbrengingen en besturingen van maxon worden sinds jaar en dag in prothesen, exoskeletten en rolstoelen geïntegreerd. Om veeleisende markten als deze vooruit te helpen, investeert het bedrijf een groot deel van de omzet in onderzoek en ontwikkeling. maxon heeft de CYBATHLON van begin af aan ondersteund. Het bedrijf aarzelde dan ook niet om ook voor de derde keer van de partij te zijn, ditmaal als Gold-partner. maxon is er namelijk van overtuigd dat de levenskwaliteit van veel mensen door nieuwe technologische oplossingen langdurig kan worden verbeterd.

 

[ FOTOCREDITS: © ETH Zürich / Alessandro Della Bella ]